کتاب اراده آزاد

مارک بالاگوئر (Mark Balaguer) یک فیلسوف آمریکایی است که بیشتر به خاطر کارهایش در زمینهٔ فلسفهٔ ریاضیات، فلسفهٔ ذهن و آزادی اراده (Free Will) شناخته می‌شود. او از مدافعان برجستهٔ دیدگاه‌های پلاطونیسم ریاضی و در عین حال از فیلسوفانی است که در بحث «آیا انسان واقعاً آزاد است؟» موضعی بسیار دقیق و متعادل دارد. تحصیلات و مسیر علمی دکترای فلسفه از University of Pittsburgh، یکی از مراکز برجسته در فلسفهٔ علم و منطق. استاد تمام در دانشگاه ایالتی کالیفرنیا (لس‌آنجلس). آثار و مقالاتش در نشریات معتبر فلسفی مانند Philosophical Studies، Nous و Mind منتشر شده‌اند. حوزه‌ها و آثار مهم 1. فلسفهٔ ریاضیات بالاگوئر یکی از چهره‌های مهم در بحث میان پلاطونیسم و فیکشنالیسم (fictionalism) در ریاضیات است — یعنی این پرسش که: آیا موجودات ریاضی (مثل عدد، مجموعه، تابع) واقعاً وجود دارند، یا فقط داستان‌هایی هستند که ما برای توصیف جهان اختراع کرده‌ایم؟ او در این حوزه دو دیدگاه اصلی را به شکلی تازه صورت‌بندی کرده است: «پلاطونیسم فولادین» (Full-Blooded Platonism) در کتاب مشهورش Platonism and Anti-Platonism in Mathematics (1998) می‌گوید: اگر پلاطونیسم درست باشد، پس تمام ساختارهای ریاضی ممکن وجود دارند. به بیان دیگر، ریاضیات فقط کشف جهان عددی نیست؛ بلکه جهان ریاضی شامل همهٔ چیزهای ممکن ریاضی است — بی‌نهایت جهان ریاضی، نه یکی. فیکشنالیسم (Fictionalism) در مقابل، او در برخی مقالاتش از دیدگاهی دفاع می‌کند که می‌گوید: موجودات ریاضی مثل شخصیت‌های رمان‌اند — وجود فیزیکی ندارند، اما می‌توانند «واقعیت منطقی» داشته باشند. بالاگوئر معتقد است هر دو دیدگاه، اگر درست فرمول‌بندی شوند، به لحاظ تجربی تمایزی‌ناپذیرند؛ یعنی نمی‌توان از راه علم فهمید کدام درست است. 2. فلسفهٔ ذهن و آزادی اراده در کتابش Free Will as an Open Scientific Problem (2009) او استدلال می‌کند: هنوز هیچ دلیل علمی قاطعی وجود ندارد که نشان دهد آزادی اراده با فیزیک ناسازگار است. او میان دو نوع آزادی تمایز می‌گذارد: آزادی متافیزیکی: توانایی انجام کار متفاوت تحت شرایط یکسان (libertarian free will) آزادی روان‌شناختی / عملی: توانایی عمل بر اساس انگیزه‌ها و دلایل خود بالاگوئر می‌گوید هنوز نمی‌دانیم آیا مغز ما آزادی نوع اول را دارد یا نه — پس مسألهٔ آزادی اراده باز است، نه حل‌شده. دیدگاه‌ها و فلسفهٔ کلی او بالاگوئر فیلسوفی تحلیلی است و از منطق و زبان دقیق برای بحث دربارهٔ مفاهیم فلسفی استفاده می‌کند. بر خلاف بسیاری از فیلسوفان، او تمایل دارد میان دیدگاه‌های ظاهراً متضاد، نقطهٔ توازن عقلانی پیدا کند. در ریاضیات، هر دو دیدگاه واقع‌گرایانه و داستان‌گرایانه را از لحاظ منطقی ممکن می‌داند. در مورد آزادی اراده، برخلاف دیدگاه‌های جبرگرایانهٔ رایج در علوم اعصاب، او معتقد است هنوز شواهد کافی برای رد اختیار نداریم. جایگاه در فلسفه آثارش در فلسفهٔ ریاضیات بسیار اثرگذارند و در بسیاری از دانشگاه‌ها (از جمله آکسفورد و MIT) تدریس می‌شوند. در بحث آزادی اراده، دیدگاه «مسألهٔ باز علمی» او جایگزینی عقل‌گرایانه برای دوگانهٔ کلاسیک «اختیار یا جبر» فراهم کرده است. در یک جمله: مارک بالاگوئر فیلسوفی است که مرز میان ریاضیات و فلسفه، و میان علم و آزادی انسان را با ذهنی دقیق و متفکرانه بررسی می‌کند — پلی میان عدد و آگاهی، میان منطق و اختیار.