کتاب میرزاحسین خان سپهسالار

در نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی/سیزدهم هجری که مقارن با سلطنت ناصرالدین شاه بود، نفوذ و تأثیر غرب به دو شیوه اقتصادی و فرهنگی، روابط سست و شکننده دولت قاجار با مردم ایران را تضعیف کرد. در این دوران با آغاز ارتباطات گسترده با غرب جریان روشنفکری در ایران شکل گرفت و از آغاز مشروطه به این سو به طور جدی وارد صحنه سیاست ایران شد.

پادشاهان قاجار که با شکست های نظامی و واگذاری امتیازات دیپلماتیک و تجاری با آشفتگی های شدید اجتماعی مواجه شده بودند، تلاش کردند به دو شیوه گوناگون در برابر این روند واکنش نشان دهند؛ در آغاز کوشیدند تا با اجرای برنامه های نوسازی بلندپروازانه، سریع و گسترده با معضلات موجود برخورد نمایند؛ اما با شکست در اجرای این برنامه ها به اصلاحات درباری روی آوردند. در این راستا همکاری با غرب در اولویت قرار گرفت و تعدادی از روشنفکران ایرانی که تحصیلکرده فرنگ بودند، مجذوب و مبهوت تمدن غربی شدند، در نتیجه تنها راه نجات جامعه ایران را تقلید از مظاهر تمدن و فرهنگ آنان دانستند.

میرزاحسین خان سپهسالار(مشیرالدوله)، صدرعظم ناصرالدین شاه که در فاصله سال های 1873-1871م – 1253-1250هـ.ق در پست صدارت بود، نمونه ای بارز از این گروه به شمار می رود.

کتاب حاضر نگرشی جدید بر زندگی و اندیشه های این روشنفکر عصر قاجار است که با اندیشه های سکولاریستی خود در جستجوی راه حل هایی برای توسعه ایران و حل بحران عقب ماندگی آن بود.

فصل اول: اصل و نسب میرزاحسین خان سپهسالار: سپهسالار و مشاغل دولتی در بمبئی و تفلیس، دوران سفارت میرزاحسین خان سپهسالار در امپراتوری عثمانی، سفر ناصرالدین شاه به عتبات عالیات و انتصاب میرزاحسین خان به وزارت عدلیه، انتصاب میرزاحسین خان به سپهسالاری قشون ایران

فصل دوم: دوران صدارت میرزاحسین خان سپهسالار: اعطای امتیاز رویتر، متن قرارداد رویتر، اولین سفر ناصرالدین شاه به فرنگ(1290 ه.ق/1873م)، پذیرش حکمیت گلداسمیت و جدایی بخش هایی از بلوچستان و سیستان ایران

فصل سوم: اقدامات میرزاحسین خان سپهسالار در دوران وزارت امور خارجه: فتنه شیخ عبیداالله و انتصاب مشیدالدوله به پیشکاری کل وزارت و ریاست قشون آذربایجان، مرگ الکساندر دوم امپراتور روسیه و مأموریت مشیرالدوله به روسیه

فصل چهارم: تحلیل و بررسی شخصیت و اندیشه های میرزاحسین خان سپهسالار: تأثیرپذیری میرزاحسین خان سپهسالار از اندیشه های آخوندزاده، ره آورد سفرهای ناصرالدین شاه به فرنگ در دوران صدارت سپهسالار، دست آوردهای روابط سیاسی سپهسالار با دولت های انگلیس و روسیه، واگذاری امتیاز راه آهن به فالکنهاگن، مفاد قرارداد فالکنهاگن با دولت ایران، واگذاری امتیاز شیلات ایران به روس ها