مهم‌ترین جوایز ادبی جهان

شرکت در مهم‌ترین جوایز ادبی جهان و دستیابی به جوایز ادبی جهانی برای هر نویسنده‌ای اشتیاق زیادی به همراه دارد. این جوایز با حس انحصار برتری و افتخار همراه شده‌اند. هدف این جوایز معرفی آثار برتر و حمایت از نویسندگان و شاعران آنها می‌باشد. 

ادبیات درک ماهیت انسان را گسترش می‌دهد و با قلب ما ارتباط دارد. همچنین در فرهنگ یک جامعه موثر است. هرچه این جوایز و رویدادها قوی‌تر عمل کنند و بیشتر به ادبیات بها داده شود، آن جامعه جامعی فرهیخته‌تر و سالم‌تر خواهد بود. 

شکل‌گیری جوایز ادبی بیشتر به قرن ۱۹ به بعد برمی‌گردد که به صورت منظم‌تر و جدی‌تر به آنها پرداخته شده است. اولین جایزه ادبی جایزه نوبل ادبیات است که در سال ۱۹۰۱ میلادی توسط آلفرد نوبل مخترع و صنعتگر سوئدی تاسیس شد. این جایزه تحولی بزرگ در آثار ادبی به وجود آورد. در این مقاله پنجره، به معرفی مهم‌ترین جوایز ادبی جهان می‌پردازیم. 

جایزه نوبل ادبیات - بین‌المللی

معتبرترین و قدیمی‌ترین جایزه ادبی در جهان، نوبل ادبیات است که مطابق وصیت آلفرد نوبل آغاز شده است. آثار مختلف در حوزه‌های گوناگون ادبی از جمله رمان، شعر، نمایشنامه و مقاله نویسی در این رویداد بررسی و داوری می‌شوند. معیارهای اساسی این رویداد، خلاقیت، اصالت و تاثیرگذاری بر فرهنگ است. گابریل گارسیا مارکز، پابلو نرودا، ارنست همینگوی که از معروف‌ترین نویسندگان جهان هستند از برندگان برجسته این جایزه بوده‌اند.

جایزه بوکر - بریتانیا

بوکر از مهم‌ترین جوایز ادبی بریتانیا و جهان است و از سال ۱۹۶۹ میلادی آغاز به کار کرده است. این جایزه سالانه به بهترین آثار داستانی به زبان انگلیسی به نویسندگان بریتانیا و ایرلند اعطا می‌شده واز  سال ۲۰۱۴ به نویسندگان از هر ملیتی اعطا می‌شود فقط لازم است آثارشان در بریتانیا منتشر شده باشد. مارگارت اتوود از برندگان معروف این جایزه است. کایروس نوشته جنی ارپنبک ترجمه مایکل هافمن برنده جایزه بوکر ۲۰۲۴ شده است. این جایزه هیئت ۵ نفره برای داوری دارد و هر سال یک اثر منتخب معرفی می‌کند. البته در برخی سال‌ها دو نویسنده به طور مشترک به عنوان برنده انتخاب شدند. شرکت غذایی بریتانیایی booker-McConnel این رویداد را ایجاد کرد.

جایزه من بوکر - بین‌المللی

این جایزه بخشی از خانواده جایزه بوکر است. در سال 2005  توسط بنیاد بوکر ایجاد شد. تا سال 2023، این جایزه 19 دوره برگزار شده است. جایزه من بوکر، هر ساله به بهترین اثر داستانی ترجمه‌شده به زبان انگلیسی که در بریتانیا یا ایرلند منتشر شده باشد، تعلق می‌گیرد. جایزه به طور مساوی بین نویسنده و مترجم اثر تقسیم می‌شود. 

جایزه من بوکر و بوکر با هم متفاوت هستند. بوکر در سال 1969 و من بوکر در سال ۲۰۰۵ ایجاد شده است. در بوکر آثار حتما باید به زبان انگلیسی باشند ولی در من بوکر زبان کتاب مهم نیست فقط باید ترجمه به انگلیسی شده باشد. هر دو جایزه ۵۰هزار پوندی دارند که در بوکر فقط به نویسنده تعلق می‌گیرد ولی در من بوکر بین نویسنده و مترجم تقسیم می‌شود. به صورت کلی جایزه من بوکر در جهان اهمیت بیشتری دارد و بین‌المللی محسوب می‌شود.

جایزه من بوکر عربی

این جایزه از سال 2008، با حمایت مالی گروه Man Group و همکاری بنیاد بوکر تأسیس شد و تاکنون ۱۶ دوره برگزار شده است. این جایزه برای نویسندگان و آثار عربی است. این جایزه معتبرترین جایزه ادبیات داستانی عربی است که هدف آن ارتقای سطح کیفی ادبیات عربی و معرفی آن به جهان می‌باشد.

جایزه پولیتزر - آمریکا

در سال ۱۹۱۷ میلادی، جوزف پولیتزر روزنامه نگار و ناشر آمریکایی این جایزه را پایه گذاری کرد. این جایزه برای ایالات متحده آمریکا است و توسط دانشگاه کلمبیا مدیریت می‌شود. این جایزه در بیش از بیست دسته از جمله موسیقی، ادبیات و روزنامه نگاری و… فعالیت دارد. برای هر دسته از جوایز خود داوران جداگانه‌ای دارد. هر کمیته داوری معمولاً شامل ۳ تا ۷ نفر است. اگر سال ۲۰۲۴ را در نظر بگیریم، تاکنون ۱۰۷ دوره از این جایزه برگزار شده است. جایزه پولیتزر  بیشتر برای آثاری است که در ایالات متحده تولید یا منتشر شده‌اند. به نوعی بومی آمریکا محسوب می‌شود اما به ملیت خاصی محدود نیست. آثار برجسته‌ای چون کشتن مرغ مقلد اثر هارپر لی و رنگ ارغوانی اثر آلیس واکر از جمله برندگان این جایزه هستند.

جایزه گاورنر جنرال - کانادا

در سال ۱۹۳۷ میلادی توسط فرماندار کل کانادا نماینده پادشاه بریتانیا، جایزه گاورنر جنرال ایجاد شد. این جایزه معتبرترین جایزه ادبی در کانادا است و به آثار نویسندگان کانادایی در حوزه‌های مختلف ادبی اهدا می‌شود. عمدتاً به شهروندان کانادایی تعلق می‌گیرد اما در برخی موارد خاص غیر کانادایی‌هایی که در زمینه‌های مرتبط با کانادا فعالیت می‌کنند، ممکن است این جایزه را دریافت کنند. بسیاری از نویسندگان برجسته کانادایی مثل مارگارت اتوود و مایکل اونداچی از برندگان این جایزه بوده‌اند. تاکنون بیش از ۸۸ دوره برگزار شده است و آثار توسط تیمی از داوران ربرسی می‌شوند. سالانه حدود ۱۵ تا ۲۰ نفر در دسته‌بندی مختلف این جایزه را دریافت می‌کنند. دسته‌های اصلی این جایزه عبارتند از: ادبیات (کتاب‌های داستانی، غیرداستانی، شعر، کتاب‌های کودکان و ترجمه)، هنرهای تجسمی و رسانه‌ای، هنرهای نمایشی (تئاتر، موسیقی، رقص)، معماری و خدمات عمومی.

جایزه گنکور - فرانسه

در سال ۱۹۰۳ توسط برادران ادمون و ژول دو گنکور، ، نویسنده و منتقدان فرانسوی تاسیس شد و توسط آکادمی گنکور اداره می‌شود. این جایزه معتبرترین جایزه ادبیات فرانسه است و به بهترین رمان زبان فرانسوی اهدا می‌شود. ویژگی مهم این جایزه این است که فقط یک بار به هر نویسنده اعطا می‌شود. نویسندگانی چون مارسل پروست و پاتریک مودیانو از برندگان این جایزه هستند. این جایزه در حوزه رمان فعالیت دارد و تا سال 2024، ۱۲۱ دوره از آن برگزار شده است.

جایزه هوگو – بین‌المللی

از مهم‌ترین جوایز ادبی جهان می‌توان به جایزه هوگو اشاره کرد. جایزه هوگو یک جایزه بین المللی است و عمدتا در ایالات متحده آمریکا برگزار می‌شود. این جایزه در سال ۱۹۵۳ توسط world science fiction society (WSFS) تاسیس شد. این جایزه بیشتر در زمینه آثار علمی تخیلی و فانتزی است و به افتخار هوگو گرنزیک بنیانگذار مجله مشهور Amazing Stories نام‌گذاری شده است. از معتبرترین افتخارات در دنیای علمی-تخیلی و فانتزی است و برندگان آن معمولاً به شهرت جهانی دست پیدا می‌کنند. ویسندگانی مانند آیزاک آسیموف و رابرت هاین‌لاین از جمله برندگان این جایزه هستند.

جایزه کافکا - بین‌المللی

هدف اصلی جایزه کافکا، برجسته کردن نویسندگانی است که مانند کافکا، توانسته‌اند تأثیری ماندگار بر ادبیات جهان بگذارند. این جایزه در سال ۲۰۰۱  به افتخار نویسنده بزرگ آلمانی‌زبان، فرانتس کافکا توسط جامعه فرانتس کافکا در شهر پراگ، جمهوری چک، تأسیس شد و تا کنون ۲۳ دوره برگزار شده است.

این جایزه از معتبرترین جوایز ادبی است و از نظر اعتبار با جوایزی مانند نوبل ادبیات مقایسه می‌شود. بسیاری از برندگان کافکا بعدها جایزه نوبل را نیز دریافت کرده‌اند. ایوان کلیما، الیاس کانتی و جان بَنفیلد از برندگان این جایزه بوده‌اند. هیچ زبان خاصی برای این جایزه وجود ندارد و یک جایزه بین‌المللی محسوب می‌شود. جایزه کافکا هر سال به یک نویسنده برجسته اهدا می‌شود که آثارش با مسائلی مشابه به دغدغه‌های کافکا در ارتباط است.

جایزه هانس کریستین اندرسن - بین‌المللی

این جایزه را به عنوان نوبل ادبیات کودک می‌شناسند و از مهم‌ترین جوایز ادبی جهان در حوزه ادبیات کودک و نوجوان محسوب می‌شود. به افتخار نویسنده مشهور دانمارکی هانس کریستین اندرسن در سال ۱۹۵۶ توسط شورای بین‌المللی کتاب برای نسل جوان (IBBY)  تأسیس شد. هدف اصلی آن ارتقای ادبیات و هنرهای تصویری برای کودکان و نوجوانان است. محدودیتی از نظر ملیت یا زبان در آن وجود ندارد. جایزه دو بخش تصویرگری و نویسندگی دارد و تاکنون ۳۸ دوره برگزار شده است، یعنی هر دو سال یک بار. این جایزه شامل یک مدال طلا و یک دیپلم افتخار است. برندگان این جایزه در زمینه ادبیات کودک و نوجوان اعتبار و شهرت بالایی به دست می‌آورند.

جایزه سروانتس – اسپانیا

معتبرترین جایزه ادبی برای نویسندگان اسپانیایی‌زبان است و هدف آن شناسایی و معرفی نویسندگان برتر ادبیات اسپانیایی‌زبان است که تأثیرات ماندگاری داشته‌اند. جایزه سروانتس به افتخار میگل دو سروانتس، نویسنده اسپانیایی و خالق اثر دن کیشوت در سال ۱۹۷۶ توسط وزارت فرهنگ اسپانیا تأسیس شد. این جایزه تا کنون ۴۸ دوره برگزار شده و در آن آثار باید به زبان اسپانیایی نوشته شده باشند ولی محدودیتی از نظر ملیت ندارد.

جایزه منتخب گودریدز – بین المللی

پلتفرم Goodreads، یکی از محبوب‌ترین شبکه‌های اجتماعی برای دوستداران کتاب است که جایزه منتخب گودریدز را در سال 2009 تاسیس کرد. این جایزه توسط کاربران پلتفرمو با رای گیری به کتاب‌های منتشرشده در همان سال اعطا می‌شود و تأثیر زیادی بر فروش و شهرت کتاب‌ها دارد. دسته بندی‌های این جایزه بسیار متنوع است و محدودیتی از نظر ملیت، زبان یا سبک کتاب ندارد.

جایزه منتخب نیویورک تایمز – بین المللی

این جایزه برای یک کتاب نیست بلکه برای لیستی از کتاب‌ّها است. برای اولین بار در دهه ۱۹۷۰ منتشر شد. در واقع یک لیست سالانه از کتاب‌های برجسته است که توسط تیم ویراستاران بخش نقد کتاب روزنامه نیویورک تایمز تهیه می‌شود. هیچ جایزه نقدی یا مراسم خاصی برای آن وجود ندارد و فقط در یک مقاله بهترین‌های سال معرفی می‌شوند ولی همین در اعتبار نویسندگان و فروش آثار موثر است. برای این جایزه کتاب باید به زبان انگلیسی نوشته شده یا ترجمه شده باشد.

جایزه ادبی من آسیا 

این جایزه به نویسندگان آسیایی تعلق می‌گیرد که آثار آن‌ها به زبان انگلیسی نوشته یا ترجمه شده باشد. در سال ۲۰۰۷  توسط بنیاد جایزه من آسیا تأسیس شدکه حامی آن Man Group  (که پیش‌تر حامی جایزه بوکر نیز بود) می‌باشد. هدف اصلی آن ارتقای ادبیات آسیایی در سطح جهانی است. این جایزه از ۲۰۰۷ تا 2013 به مدت ۷ دوره برگزار شد و اکنون دیگر فعال نیست.