کتاب اصول و کاربرد تحلیل محتوا در کتب درسی

تحلیل محتوا به عنوان یکی از روش‌‌های پژوهش همیشه مورد توجه محققین، تحلیل‌‌گران رسانه و منتقدین آثار علمی و ادبی بوده است. تحلیل محتوا از یک سو به عنوان روشی علمی اصول خاص خود را دارد، اصولی که محققین به لحاظ کمی و کیفی تلاش می‌‌نمایند تا بدان‌‌ها پایبند باشند. اما از سوی دیگر، جدا از بحث روش، به عنوان تکنیکی خاص برای بررسی کتب گوناگون علمی، ادبی و به طور خاص کتب درسی مورد توجه است. در این شرایط علاوه بر مباحث روشی، اصولی خاصی برای بررسی محتوای آثار مدنظر قرار می‌‌گیرد. بر اساس این کارکرد دوگانه‌‌ی تحلیل محتوا هم به لحاظ روش و هم به لحاظ تکنیک، در این کتاب بر آن شدیم تا این دو ویژگی منحصر به فرد را، با هدف استفاده‌‌ی دانشجویان رشته‌‌های مختلف که با امر تحلیل محتوا، به ویژه تحلیل محتوای برنامه‌‌های درسی و مواد درسی سر و کار دارند تنظیم نماییم.

ساختار کتاب به گونه ای تنظیم شده است تا مخاطب در ابتدای امر با ویژگی‌‌ها و اصول تحلیل محتوا به عنوان یک روش آشنا گردد و سپس با تکنیک تحلیل محتوا در برنامه‌‌های درسی ارتباط برقرار نماید. بر همین مبنا در فصل اول به اصولی کلی در مورد تحلیل محتوا پرداخته شده و به ویژگی‌‌های آن از دیدگاه محققین کمی‌‌گرا و کیفی‌گرا توجه گردیده است. در نهایت نیز مزایا و معایب این روش مطرح شده است. در فصل دوم مراحل هفتگانه‌‌ی تحلیل محتوا به عنوان روش علمی مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. فصل سوم کتاب به مبحثی مهم در باب اعتبار و روایی در تحلیل محتوا پرداخته است. جایگاه اعتبار و روایی در تحلیل محتوا و شیوه‌های تحقق اعتبار و روایی در تحلیل محتوا از جمله اصولی است که در این فصل بدان توجه شده است.

اعتقاد ما بر این است که تحلیل محتوا به عنوان یک تکنیک خاص در وهله‌‌ی اول به منتقدین، معلمین، مدرسین و اساتید جوان کمک خواهد نمود تا اهداف و مقاصد کتاب را به گونه‌‌ای صحیح درک نمایند و براساس درکی درست، سناریوهای خاص را برای انتقال آن به دیگران اتخاذ نمایند. به همین دلیل در فصل چهارم به واکاوی ساختار برنامه‌‌ی درسی، رویکردها، اهداف و اصول برنامه‌‌ریزی درسی، سناریوهای گوناگون در امر یاددهی و یادگیری، و الگوهای ارزشیابی پرداخته شده است. در فصل پایانی نیز به تحلیل محتوای برنامه درسی از دو بعد ساختار شکلی و ساختار محتوایی توجه گشته است.